Τι σημαίνει η έννοια κοσμική εκπαίδευση;

της Ρένας Χόπλαρου

Κοσμική είναι η εκπαίδευση που δεν επιβάλλει στους μαθητές της κανένα θρήσκευμα. Δεν έχει υποχρεωτικές αλλά ούτε και προαιρετικές προσευχές και εκκλησιασμούς. Στο κοσμικό σχολείο δε βλέπεις πουθενά επίσημα θρησκευτικά σύμβολα και ονομασίες (π.χ. Δημοτικό Σχολείο Αποστόλου Ανδρέα). Οι μαθητές δεν υφίστανται καμία ευμενή ή δυσμενή διάκριση λόγω θρησκεύματος και τέλος τα θρησκευτικά μαθήματα, εάν διδάσκονται, έχουν εγκυκλοπαιδικό και όχι κατηχητικό χαρακτήρα. Εννοείται ότι για τα μαθήματα των θρησκευτικών δεν προαπαιτείται καμία ομολογία πίστεως από πλευράς των παιδιών. Όλα τα παραπάνω θεωρούνται απαράβατα χαρακτηριστικά για να μπορούμε να ορίζουμε μιαν εκπαίδευση ως κοσμική και όχι ως θρησκευτική - θεοκρατική. Απαράβατος ωστόσο κανόνας για την κοσμική εκπαίδευση είναι πως δεν στρέφεται κατά του προϋπάρχοντος θρησκευτικού φρονήματος των παιδιών και ούτε τους αναγκάζει να απαρνηθούν ή έστω να ντραπούν για την πίστη τους. Με άλλα λόγια η κοσμική εκπαίδευση δε σημαίνει ότι επιβάλλει την αθεΐα. Η αθεΐα δεν είναι συστατικό στοιχείο της κοσμικής εκπαίδευσης αλλά ακόμη κι εάν ήταν, το να προσπαθήσει κανείς να την επιβάλλει με νομοθετικά μέτρα αυτόματα την ακυρώνει από το να είναι φιλελεύθερη.

Οι έννοιες που μας βοηθούν εδώ είναι η διαφορά μεταξύ του ά–θρησκου κράτους, δηλαδή του κράτους που δε θρησκεύεται και είναι ουδέτερο απέναντι σε όλες τις θρησκείες και του κράτους που έχει μια αντι – θρησκευτική στάση. Ας εμβαθύνουμε το πρώτο εάν πιστεύουμε ότι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ανήκουν στην ιδιωτική σφαίρα της ζωής του πολίτη και δεν αφορούν το κράτος. Συνεπώς πρέπει να ξεχωρίσουμε την ιδιότητα του πολίτη από την ιδιότητα του πιστού.

Ο κατηχητικός χαρακτήρας Του μαθήματος των θρησκευτικών στην κυπριακή εκπαίδευση δεν περιορίζεται μόνο στο συγκεκριμένο μάθημα αλλά, κατά παράδοξο τρόπο, η θρησκευτική ενδογμάτιση διαχέεται και σε άλλα μαθήματα του Αναλυτικού Προγράμματος (αποστήθιση, προσέγγιση της γνώσης χωρίς διερεύνηση ως εξ’ αποκαλύψεως αλήθεια, αποσιώπηση των αντιφάσεων και των εξαιρέσεων της γνώσης, κτλ). Όπως σημειώνει η Εύη Ζαμπέτα στη συναρπαστική μελέτη της «Σχολείο και Ετερότητα» (2003: 16) το στοιχείο αυτό έχει δύο βασικές συνέπειες:

- την αδυναμία του δημόσιου σχολείου να κατανοήσει, να αναγνωρίσει ως ισότιμη και επομένως να εντάξει τη θρησκευτική ετερότητα ή την απουσία θρησκευτικότητας.
- την αποδυνάμωση αυτής καθ’ εαυτής της έννοιας του πολίτη.

Βασικές προϋποθέσεις για ένα δημοκρατικό δημόσιο σχολείο.

Ο Εμιράχ

της Ρένας Χόπλαρου

(από τη στήλη "Τ' αυτονόητα", εφ. Πολίτης)

Ο Εμιράχ ήρθε στην Κύπρο όταν ήταν δέκα ετών. Έχει ως τώρα ζήσει σε άλλες τρεις χώρες. Μιλάει αραβικά, γαλλικά, ρουμάνικα, ρομά και ελληνικά. Στην αρχή τον κοιτούσα με δέος. Δεν μπορούσα ακριβώς να τον κατατάξω, να τον κατανοήσω. Στη συνέχεια και όσο πιο πολύ γνωριζόμασταν έγινε το παράδειγμά που με βοήθησε να κατανοήσω τις ταυτότητες που τέμνουν και διαπερνούν τα φυσικά σύνορα των εθνών – κρατών. Πρόκειται για ανθρώπους που ενώ διατηρούν στενούς δεσμούς με τον τόπο καταγωγής τους και τις παραδόσεις τους, γνωρίζουν ότι δε θα γυρίσουν ποτέ πίσω, εκεί απ’ όπου ξεκίνησαν. Φέρουν πάνω τους τα ίχνη του ιδιαίτερου πολιτισμού τους, των παραδόσεων, της γλώσσας και της ιστορίας με τα οποία διαμορφώθηκαν. Ταυτόχρονα όμως οι ταυτότητες τους αποτελούν προϊόν αλληλοεμπλεκόμενων ιστοριών και πολιτισμών. Ανήκουν ταυτόχρονα σε πολλές πατρίδες και σε καμιά ιδιαίτερα. Άλλοι μελαγχολούν με αυτό και άλλοι το γιορτάζουν. Καμιά φορά συμβαίνουν και τα δύο.
Η παρουσία του Εμιράχ με έσπρωξε να ξαναδιαβάσω μετανάστες συγγραφείς όπως ο Γαλλοτσέχος Μίλαν Κούντερα και ο Βρετανοινδός Σαλμάν Ρούσντι. Μετανάστες συγγραφείς όπως αυτοί ανήκουν ταυτόχρονα σε δύο κόσμους. Έχουν γεννηθεί στο σταυροδρόμι του κόσμου. Είναι άνθρωποι «μεταφερόμενοι» (Ρούσντι, 1991). Πρέπει να μάθουν να συμβιώνουν με τουλάχιστον δύο ταυτότητες, να ομιλούν δύο πολιτισμικές γλώσσες, να μεταφράζουν και να διαπραγματεύονται ανάμεσά τους. Ανήκουν στους πολιτισμούς του «υβριδισμού», μιας έννοιας που παράγει καινοφανή είδη ταυτότητας την εποχή της ύστερης νεωτερικότητας.
Για παράδειγμα, σε ένα από τα πολύ αγαπημένα μου βιβλία, την «Άγνοια» (2000), ο Κούντερα ασχολείται με το πρόβλημα των αυτοεξορίστων, των πολιτικών προσφύγων κυρίως από τις ανατολικές χώρες, που άφησαν τον τόπο τους χωρίς προοπτική επιστροφής. Αυτοί οι άνθρωποι έπρεπε να ενταχθούν στην καινούργια τους πατρίδα. Όταν έπειτα από πολλά χρόνια έπαψαν να υπάρχουν όσα τους έδιωξαν από τον τόπο τους, διαπίστωσαν ότι ήταν περίπου ανεπιθύμητοι εκεί: στα χρόνια που είχαν μεσολαβήσει, όσοι έμειναν πίσω -κι όσοι έφυγαν- ακολούθησαν διαφορετικό δρόμο, διαμορφώθηκαν μέσα από άλλα βιώματα. Οι αυτοεξόριστοι ήταν πια άνθρωποι με αναφορά σε δύο χώρες, αλλά σε καμία πλέον πατρίδα. Για αυτό και ο Κούντερα γράφει «…Δε θα καταλάβουμε τίποτα από την ανθρώπινη ζωή αν επιμένουμε να παρακάμπτουμε το πρώτο από όλα τα αυτονόητα: μια πραγματικότητα έτσι όπως ήταν τότε που ήταν, δεν είναι πια. Αδύνατον να ανασυσταθεί... ». Ο Κούντερα με αυτό το μελαγχολικό μυθιστόρημα ουσιαστικά μάς λέει πως η επιστροφή στη γενέθλια γη, στη γενέθλια ταυτότητα, είναι ανέφικτη. Νομίζω ότι το διακρίνω αυτό στα μάτια του Εμιράχ μερικές φορές. Είναι αδύνατον επίσης να αποφύγει κανείς τον παραλληλισμό σε σχέση με τη δική μας προσφυγιά, Εκ και Τκ και την ανέφικτη επιστροφή στο χώρο και το χρόνο της πατρίδας μας.
Η διάθεση αλλάζει με το Σαλμάν Ρούσντι που διαπραγματεύεται λίγο πολύ το ίδιο θέμα. Ο Ρούστνι, ισχυρίζεται ότι η ανάμειξη από διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις είναι εξαιρετική πηγή δημιουργίας. Οι νέες μορφές ταυτοτήτων είναι πιο κατάλληλες για την ύστερη νεωτερικότητα σε σύγκριση με τις οχυρωμένες εθνικές ταυτότητες. Το μυθιστόρημα του «Οι σατανικοί στίχοι» (1988) διαπραγματεύεται τη μετανάστευση, τον ισλαμικό πολιτισμό και τον προφήτη Μωάμεθ με την κοσμική, διαπεραστική ματιά ενός εξόριστου ανθρώπου που έχει «μεταφερθεί». Το βιβλίο αυτό προσέβαλε τόσο τους ιρανούς φονταμενταλιστές ώστε ψήφισαν τη θανατική καταδίκη του συγγραφέα για βλασφημία. Υπερασπιζόμενος το μυθιστόρημά του ο Ρούσντι πρόσφερε μια ισχυρή και πειστική υπεράσπιση του υβριδισμού: «Όσοι σήμερα αντιτίθενται στο μυθιστόρημα θεωρούν ότι η σύμμειξη με διαφορετικούς πολιτισμούς θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην εξασθένηση και στην καταστροφή του δικού τους. Εγώ διαφωνώ ριζικά. Στο βιβλίο μου γιορτάζω τον υβριδισμό, το «μη καθαρό», το μετασχηματισμό που προκύπτει από νέους και απρόσμενους συνδυασμούς ανθρώπων, πολιτισμών, ιδεών, πολιτικής, κινηματογράφου και τραγουδιών. Χαίρομαι με τη μιγαδοποίηση και φοβάμαι τον απολυταρχισμό του «αγνού». Το ανακάτεμα, το λίγο από δω και λίγο από κει, είναι που ανανεώνουν τον κόσμο. Αυτή είναι η μεγάλη δυνατότητα που παρέχει στον κόσμο η μαζική μετανάστευση κι εγώ προσπάθησα να την αγκαλιάσω» (Ρούσντι, 1991, σελ. 394).
Σε πείσμα του υβριδισμού και της ποικιλομορφίας, στην ίδια γειτονιά που ζει ο Εμιράχ, στη Φανερωμένη, γίνονται εξίσου σημαντικές προσπάθειες που τραβάνε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ζητούν την ανασυγκρότηση «εξαγνισμένων» ταυτοτήτων, το «κλείσιμο», την παράδοση. Οι αδύναμες μεταναστευτικές πολιτικές οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην αναγέννηση του εθνικισμού που τροφοδοτείται από τις ιδέες της φυλετικής καθαρότητας και του θρησκευτικού φανατισμού.

Με τα βήματά μας ενώσαμε τη Λευκωσία

Με τα βήματά τους ένωσαν την πρωτεύουσα 500 περίπου μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί την Κυριακή, 1η Νοεμβρίου.

Η εκδήλωση άρχισε στις 10.30 το πρωί και ολοκληρώθηκε στη 1.00 το μεσημέρι. Πριν την έναρξη των περιηγήσεων, η κα Ελένη Μαύρου, η κα Καμιναρά και εκπρόσωποι των διοργανωτών προσφώνησαν την εκδήλωση και μια ομάδα παιδιών του Μουσικού Λυκείου Λευκωσίας έπαιξαν και τραγούδησαν κυπριακά τραγούδια στα ελληνικά και στα τούρκικα.

Οι περισσότερες ομάδες επισκέφθηκαν μνημεία και στις δύο πλευρές της Πράσινης Γραμμής. Οι συμμετέχοντες είχαν επίσης την ευκαιρία να παρακολουθήσουν φιλμάκια σχετικά με τη διαφορετικότητα και το ρατσισμό.

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους όσοι εργάστηκαν για την επιτυχία αυτής της δραστηριότητας και όλους όσοι παρευρέθηκαν και απέδειξαν ότι το μέλλον της Κύπρου δεν μπορεί παρά να είναι η συνύπαρξη και η ειρήνη, ότι τα παιδιά και οι νέοι, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί της Κύπρου μπορούν και πρέπει να είναι μπροστά στον αγώνα για την επανένωση της χώρας μας.

Δείτε το σχετικό αφιέρωμα του προγράμματος ΒΙΖ - ΕΜΕΙΣ:

Μάθημα Θρησκευτικών: Γιατί η εκπαίδευση δεν πρέπει να θρησκεύεται;

27 Οκτωβρίου 2009

Πλατφόρμα Ε/κ και Τ/κ Εκπαιδευτικών “Ενωμένη Κύπρος”
[ε/κ τμήμα]

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Μάθημα Θρησκευτικών: Γιατί η εκπαίδευση δεν πρέπει να θρησκεύεται;

Πρέπει να αρχίσουμε να συζητούμε και στην Κύπρο το αυτονόητο: τι σημαίνει η έννοια κοσμική εκπαίδευση, δηλαδή η ουδετερότητα του θεσμού απέναντι σε όλες ανεξαιρέτως τις θρησκείες. Πρέπει επίσης να αρχίσουμε να συζητούμε και να κατανοούμε ότι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις είναι απολύτως σεβαστές αλλά αποτελούν αυστηρά προσωπικά δεδομένα που ανήκουν στην ιδιωτική σφαίρα. Η Κύπρος μαζί με την Ελλάδα και την Ιρλανδία παραμένουν από τις τελευταίες χώρες της Ε.Ε που δεν έχουν ουσιαστικά αναπτύξει ένα σοβαρό κοινωνικό διάλογο σε σχέση με το μάθημα των θρησκευτικών και τη διαπραγμάτευση της θρησκευτικής ετερότητας.

Με την υφιστάμενη πρακτική οι αλλόθρησκοι μαθητές/τριες παίρνουν εύκολα απαλλαγή. Οι ομόθρησκες οικογένειες δυσκολεύονται ή δεν παίρνουν απαλλαγή. Υπάρχουν συγκεκριμένες καταγγελίες στην Επίτροπο Διοικήσεως και στην Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού που περιμένουν απόφαση. Ο «σεβασμός» ωστόσο δια του αποκλεισμού ή δια της απαλλαγής δεν αποτελεί ακριβώς σεβασμό της ταυτότητας. Όχι μόνο δεν υφίσταται σχέση ισοτιμίας και ενιαία μεταχείριση μεταξύ των ταυτοτήτων στο ελληνοκυπριακό σχολείο αλλά αντίθετα η θρησκευτική ετερότητα απαξιώνεται. Η κουλτούρα των «διαφορετικών» τοποθετείται εκτός της σχολικής γνώσης και εκτός των πρακτικών του σχολείου. Επιπρόσθετα, η δημόσια εκπαίδευση δεν μπορεί να παρεμβαίνει και μάλιστα με μοντέλα κατηχητικού/ομολογιακού τύπου στη διαμόρφωση της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών/τριών.

Η πρακτική που ακολουθείται σήμερα κρατά την Κυπριακή Δημοκρατία μακριά από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις σε ένα σοβαρό τομέα αυτόν του πλουραλισμού και του σεβασμού της διαφοράς. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες μας, όπως και όλες οι κοινωνίες, δεν είναι, ούτε ήταν ποτέ, πολιτισμικά και θρησκευτικά ομοιογενείς. Τα τελευταία χρόνια το δεδομένο αυτό έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται από τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη. Το μονολιθικό κατηχητικό μοντέλο της θρησκευτικής εκπαίδευσης αρχίζει να εξελίσσεται αλλού εντονότερα και αλλού πιο διστακτικά σε ένα πολυδογματικό/πολυθρησκευτικό μοντέλο (Αγγλία, Σουηδία, Φινλανδία, Ολλανδία, Δανία, Αυστρία). Στην Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία το μάθημα των θρησκευτικών είναι προαιρετικό. Άλλες χώρες όπως η Γερμανία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο προσφέρουν τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ ενός μαθήματος θρησκευτικών το οποίο έχει κατηχητικό χαρακτήρα και ενός μαθήματος ηθικής φιλοσοφίας. Η πολιτική της εναλλακτικότητας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη διαδικασία εκκοσμίκευσης της εκπαίδευσης γιατί δε θεωρεί τη θρησκευτικότητα ως αναγκαίο συστατικό στοιχείο της ηθικής διαπαιδαγώγησης του ατόμου. Η Γαλλία είναι το μόνο ευρωπαϊκό κράτος που εκφράζει με τον πιο αποφασιστικό τρόπο την αρχή «πως το κράτος δεν πρέπει να θρησκεύεται». Συνεπές προς την αρχή αυτή το γαλλικό σχολείο, ως ένα κρατικό ίδρυμα, θέτει το ζήτημα της θρησκευτικής παιδείας εκτός των στόχων της δημόσιας κρατικής εκπαίδευσης.

Εν κατακλείδι, ο δογματικός χαρακτήρας της θρησκείας και η διεκδίκηση της απόλυτης αλήθειας συγκρούονται με τις σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις που επιδιώκουν τη διερεύνηση, το πείραμα, την τεκμηρίωση, το διάλογο και την κριτική αντιπαράθεση. Το δημόσιο σχολείο οφείλει προωθήσει όσο πιο δυναμικά γίνεται: 1) την κριτική και δημιουργική σκέψη 2) την ισότιμη αναγνώριση της θρησκευτικής ετερότητας ή την απουσία θρησκευτικότητας. Επιτέλους πρέπει να αποφασίσουμε: τι υποκείμενα θέλουμε να παράγει το εκπαιδευτικό σύστημα: πιστούς ή πολίτες;

Συλλυπητήρια, φίλε, συναγωνιστή και συνάδελφε...

Δικοινοτικοί Εκπαιδευτικοί Περίπατοι στην παλιά Λευκωσία - Με τα βήματά μας ενώνουμε την πρωτεύουσα και τη χώρα μας

Πατήστε πάνω στις εικόνες για να τις διαβάσετε καλύτερα.

Αν θέλετε να συμμετάσχετε παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας (99 372147/ walksinnicosia@gmail.com).

Μπορείτε να κατεβάσετε τη δήλωση συμμετοχής από εδώ:
http://www.scribd.com/doc/20562321/Applicationformparents και στη συνέχεια να επικοινωνήσετε μαζί μας για να την παραλάβουμε.

ΜΗΝΥΜΑ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΟΕΛΜΕΚ – ΠΟΕΔ – ΟΛΤΕΚ – KTOS – KTOEOS


5η Οκτωβρίου 2009 – Παγκόσμια Ημέρα των Εκπαιδευτικών
”Εκπαιδευτικός, πρόσωπο ποιότητας και δημιουργίας”

Από το 1993 η Διεθνής Εκπαιδευτική Κοινότητα έχει ορίσει την 5η Οκτωβρίου ως την Παγκόσμια Ημέρα του Εκπαιδευτικού.

Η συγκεκριμένη ημέρα είναι αφιερωμένη στον εκπαιδευτικό, την πολύτιμη προσφορά του στην παιδεία και τον πολιτισμό, καθώς και στη στήριξη της κοινωνίας.

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει καταγραφεί σημαντική πρόοδος σε παγκόσμιο επίπεδο σ' ό,τι αφορά τη δυνατότητα εκπαίδευσης και πρόσβασης σε σχολείο.

Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα και με στοιχεία της UNESCO, χρειάζονται επιπρόσθετα 18 εκατομμύρια εκπαιδευτικών για να επιτευχθεί η λειτουργία σχολείων στοιχειώδους εκπαίδευσης σε παγκόσμια κλίμακα.

Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα του Εκπαιδευτικού είναι αφιερωμένη στην ανάγκη να χτίσουμε το μέλλον επενδύοντας στους εκπαιδευτικούς τώρα.

«ΚΤΙΣΤΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ, ΕΠΕΝΔΥΣΤΕ ΣΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΤΩΡΑ!!».

Το σύνολο των Εκπαιδευτικών Οργανώσεων, παντού στον κόσμο, αξιώνουν την ανάπτυξη ποιοτικών προγραμμάτων επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, καθώς και ουσιαστικά μέτρα στήριξης των σχολείων. Είναι πεποίθησή μας ότι πρέπει να αποφευχθούν περικοπές στην παιδεία εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση είναι αναγκαίες για τη δυνατότητα απασχόλησης, την οικονομική ανάκαμψη και τη μακροπρόθεσμη ευημερία των πολιτών. Με την ευκαιρία εκφράζουμε την ανησυχία μας για κάποιες αποφάσεις για περικοπές στην παιδεία, που μπορεί να βλάψουν την ουσία της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης και να «σώσουν» μόνο καμμιά δεκαριά χιλιάδες ευρώ.





Η Παγκόσμια Συνομοσπονδία των Εκπαιδευτικών Οργανώσεων (Education International – E.I.), με την ευκαιρία της 5ης Οκτωβρίου 2009, αποστέλλει σ' όλους τους μάχιμους εκπαιδευτικούς εγκάρδιους χαιρετισμούς και μηνύματα αναγνώρισης του σημαντικού ρόλου που αυτοί διαδραματίζουν στην αγωγή και στην κατάρτιση παιδιών και ενηλίκων στα πλαίσια της αντίληψης για τη Διά Βίου μάθηση.

Οι Εκπαιδευτικές Οργανώσεις ΟΕΛΜΕΚ, ΠΟΕΔ και ΟΛΤΕΚ και οι Τουρκοκυπριακές KTOS και KTOEOS, τιμώντας την Παγκόσμια Ημέρα του Εκπαιδευτικού, εύχονται σ' όλους τους συναδέλφους κάθε προσωπική χαρά και επαγγελματική επιτυχία στη σημαντική και σπουδαία τους αποστολή στον κόσμο και την κοινωνία.


Οι Εκπαιδευτικές Οργανώσεις της Κύπρου

ΟΕΛΜΕΚ – ΠΟΕΔ – ΟΛΤΕΚ – KTOS - KTOEOS