Ανάβει φωτιές "Το Ποτάμι μας";

8/2/2009

"Πολίτης"

Θεοχάρη Μασούρα
Διευθυντή Γυμνασίου Δροσιάς

Μέσα στα πλαίσια προώθησης του στόχου του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού (αποτελεί και ευρωπαϊκό στόχο), Διαπολιτισμικός Διάλογος 2008, τα διάφορα σχολεία Δημοτικής, Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης έχουν ήδη προγραμματίσει σειρά εκδηλώσεων. Προς την κατεύθυνση αυτή και το Γυμνάσιο Δροσιάς Λάρνακας, το οποίο μεταξύ άλλων οργανώνει πολυπολιτισμική εκδήλωση με τέσσερα τραγούδια που προάγουν τη φιλία και συμβίωση των λαών μαζί με την αντιρατσιστική θεατρική παράσταση, "Το Ποτάμι" μας, της Βούλας Αρβανιτίδου. Το θεατρικό έργο αγγίζει την καρδιά του υπαρξιακού πολιτικού μας προβλήματος, αυτού της συνύπαρξης Ελλήνων και Τούρκων. Δημοσιεύουμε την υπόθεση του έργου, σύμφωνα και με το προλόγισμα που έγινε κατά την παρουσίαση της παράστασης τον Δεκέμβριο του 2007. Και τούτο γιατί το θεατρικό αυτό έργο βρίσκεται σήμερα ξανά στην επικαιρότητα με αφορμή το νέο σχολικό στόχο του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, την επιθυμία που εκδήλωσε η διεύθυνση και ο καθηγητικός σύλλογος του Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου να το παρουσιάσει, αλλά κυρίως λόγω των αρνητικών αντιδράσεων που εκφράστηκαν. Θεωρώντας ότι οι αντιδράσεις είναι μάλλον αποτέλεσμα της άγνοιας του περιεχομένου του έργου, παραθέτουμε εν συντομία την υπόθεσή του. Το Ποτάμι, πάντως, δεν πρέπει να ανάψει φωτιές και συγκρούσεις, αλλά να λειτουργήσει καθαρτικά ώστε να ξεπλύνει χρόνια πάθη.* Ιστορικό υπόβαθρο έργουΗ ιστορία διαδραματίζεται, ένθεν και ένθεν του ποταμού Έβρου όπου στη μια του όχθη, Δυτική Θράκη, κατοικούν ΄Ελληνες και στην άλλη του όχθη, Ανατολική Θράκη, κατοικούν Τούρκοι. Ως γνωστό, ο ΄Εβρος αποτέλεσε το σύνορο ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, με βάση τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923).* Χαρακτήρας, πρόσωπα και "υπόθεση" του έργουΠρόκειται για πρωτοποριακό έργο και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τη μορφή, στο οποίο δε συνυπάρχουν τα τρία κλασικά μέρη της υπόθεσης ενός θεατρικού έργου, Πλοκή, Δέση, Λύση. Ούτε επομένως υπάρχει, Αρχή, Μέση και Τέλος. Το θεατρικό έργο δομείται έντεχνα πάνω σε διαδοχικές εικόνες, με χαλαρή, όμως, σύνδεση μεταξύ τους. Τα πρόσωπα του έργου είναι ο αφηγητής (μία εμφάνιση μόνο στην αρχή) και δύο αντικριστά επταμελή σύνολα (χοροί). Ένα σύνολο εκπροσωπεί τους ΄Ελληνες κι ένα τους Τούρκους: δύο στρατιώτες, δύο παλικάρια, δύο αγόρια, δύο κορίτσια, δύο γυναίκες, δύο άντρες, δύο σκιές.Το όλο θεατρικό έργο αποτελεί ένα διάλογο δύο λαών με διαφορετική γλώσσα, θρησκεία, ιστορία, μέσα από τον οποίο κρίνουν, επικρίνουν, αυτοελέγχονται. Ο διάλογος όμως, τους οδηγεί να συνειδητοποιήσουν πως πρέπει "να σκύψουν μέσα τους". Να κατανοήσουν πως το αίμα που έχυσαν στους μεταξύ τους αλλεπάλληλους πολέμους ήταν αποτέλεσα ενός εκατέρωθεν ακραίου εθνικισμού, που τους ήθελε να είναι αιώνιοι εχθροί, και έτοιμοι, ανά πάσα στιγμή, να πατήσουν τη σκανδάλη και να πυροβολήσουν ο ένας τον άλλο. Σημειώνει η συγγραφέας: "Σου μάθανε σημάδι καλό. Κινητός ή ακίνητος στόχος η καρδιά μου".Ο διάλογος αλλά και τα ιστορικά πάθη ωριμάζουν τους δυο λαούς σε τέτοιο βαθμό που κατανοούν πως το ποτάμι ορίστηκε ως σύνορο ανάμεσά τους, λόγω ξένων σκοπιμοτήτων, για να διαιωνίζεται έτσι η μεταξύ τους έχθρητα και να εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των μιλιταριστικών κύκλων. Οι δυο εθνικές ομάδες συνειδητοποιούν ταυτόχρονα ότι ο ποταμός Έβρος πρέπει να τους ενώνει κι όχι να τους χωρίζει, αφού προσφέρει το νερό του "κι εδώ κι εκεί", δίνοντάς τους απλόχερα ζωή. Οι παραπόταμοι του ΄Εβρου, αποφαίνεται, η Βούλα Αρβανιτίδου, ποτίζουν αξεχώριστα τη γη, Ελλήνων και Τούρκων. Ο ΄Εβρος λειτουργεί στο έργο όχι μόνο ως ζωοδότης και για τους δυο λαούς, αλλά με το νερό του λειτουργεί και ως μέσο εξαγνισμού των παθιασμένων ψυχών των δύο εθνοτήτων.* Μήνυμα Η συγγραφέας θεωρεί υπεύθυνους της διαιώνισης του μίσους, τους φορείς αγωγής, οι οποίοι παιδιόθεν διδάσκουν τους δύο λαούς πως "ο άμεσος σκοπός αμφοτέρων είναι η διαφύλαξη του πάτριου εδάφους" και πως πρώτιστη σημασία έχει "η ιδέα της ανδρείας, της λεβεντιάς και η αρχαία δόξα των προγόνων". Οι ΄Ελληνες γαλουχούνται με το "Μεγαλέξανδρο, τα κατορθώματα των ηρώων του 1821, το Αφιόν Καραχισάρ, το Εσκί Σεχίρ", ενώ οι Τούρκοι με το "Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή, το Μωάμεθ τον Πορθητή, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, την επτάλοφη Πόλη, τη Σμύρνη, το Αϊβαλί". Η συγγραφέας, λοιπόν, επικρίνει, σαρκάζει αλλά και θλίβεται για τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουν ολόκληρες γενιές Ελλήνων και Τούρκων.Η Βούλα Αρβανιτίδου έχει ισχυρή άποψη: η πολιτισμική διαφορετικότητα και το παρελθόν δεν πρέπει να χωρίζουν τους δύο λαούς. Τοποθετείται ξεκάθαρα ενάντια στον εθνικισμό, ρατσισμό, σοβινισμό. Κλείνει μ' ένα αισιόδοξο μήνυμα:"Φύλλα μεστά τα χρόνια μαςπου απαιτούν,άοπλα, πια και αδερφωμένανα ζήσουν"!Σημείωση: Τα όσα αναφέρονται (Συντονιστική Επιτροπή Καρπασίας) περί άσκησης δήθεν πιέσεων από εμένα σε καθηγήτρια του Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου να ανεβάσει "Το Ποτάμι μας" αντί "Το Φιάκα" αποτελούν αποκύημα φαντασίας και ασύστολου ψεύδους. Διερωτώμαι λοιπόν γιατί δε διαψεύδεται η σε βάρος μου κατηγορία και αφήνεται να ανακυκλώνεται στα ΜΜΕ.