Οι νεκρές μου ζώνες

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μία από τις παρεμβάσεις που έγιναν το Σάββατο, 26 Μαϊου 2012 στα πλαίσια της συζήτησης "Χώροι της (επανα) προσέγγισης, Παλιά και Νέα Κινήματα στη Νεκρή Ζώνη".
.......................................

Οι Νεκρές μου Ζώνες

Πρόλαβα να γνωρίσω την οδό Ερμού πριν την δημιουργία της Πράσινης Γραμμής στα δέκα μου περίπου χρόνια.

Μετά τις φασαρίες του 63 η νεκρή ζώνη που τότε ονομαζόταν νομίζω μόνο Πράσινη Γραμμή, έγινε στη σκέψη μου κάτι το σκοτεινό, επικίνδυνο και υποχθόνιο. Όταν με το αυτοκίνητο του πατέρα μου πλησιάζαμε στην Πράσινη Γραμμή απέφευγα να κοιτάζω προς τα φυλάκια για να μην φοβηθώ.

Όταν αργότερα βρέθηκα ως στρατιώτης στον Πενταδάχτυλο μπροστά σε μια άλλη νεκρή ζώνη αντιλήφθηκα από μεγάλο ύψος και μέσα από την υπεροψία της δυνατής πλευράς το πραγματικό μέγεθος του τουρκοκυπριακού θύλακα που πριν λίγα χρόνια με τρόμαζε.

(Από το 74 και μετά στα ψηλά είναι τα τουρκικά φυλάκια και απέναντι τους χαμηλά τα ελληνικά. Πριν ήταν ακριβώς αντίστροφα). Οι διάσπαρτοι θύλακες έγιναν κατεχόμενα.

Για μερικούς μήνες όταν ήμουν στρατιώτης βρέθηκα να βγάζω σκοπιά σε μια αποθήκη εξοπλισμού στο χωριό Καζάφανι της Κερύνειας. Ψάχνοντας για λίγη ησυχία ανακάλυψα ότι δίπλα έξω από τα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου υπήρχαν άδεια σπίτια με δροσερές αυλές γεμάτες γιασεμιά κιούλια μέσπιλα και καρύδια. Η μνήμη της ανθρώπινης παρουσίας ήταν διάχυτη αλλά οι άνθρωποι απόντες από χρόνια. Ωστόσο αυτά τα σπίτια δεν ήταν ρημαγμένα όπως πολλά άλλα τουρκοκυπριακά και ελληνοκυπριακά που είδα μετά το 74.

Πολύ αργότερα ήλθα να κατοικήσω στην Παλιά Πόλη με μοναδικό κίνητρο το φθηνό νοίκι ενός μεγάλου ψηλοτάβανου σπιτιού. Γρήγορα εξοικειώθηκα με την Παλιά Πόλη και την γραμμή αντιπαράταξης και έμαθα να κοιτάζω την στρατιωτική ζώνη δίπλα από την οποία έζησα πολλά χρόνια σε διάφορα της σημεία και μεγάλωσα εκεί τα παιδιά μου.

Με τα χρόνια συνειδητοποίησα ότι με γοήτευσε η Εντός των Τειχών Λευκωσία από τη μια αλλά και η Νεκρή ζώνη από την άλλη ως μια ξεχωριστή οντότητα που υπάρχει και εκτός Λευκωσίας. Τότε άρχισε η προσπάθεια συντήρησης της παλιάς πόλης με τις ταξικές αντιπαραθέσεις να κουφοπαίρνουν κάτω από την πανεθνική ομοψυχία ενώ παράλληλα εφαρμοζόταν και μια συφωνία απαγκίστρωσης. Τότε έγιναν της μόδας τα σουβλάκια της οδού Αξιοθέας δίπλα από τη σκοπιά του σχολείου του Αγίου Κασιανού και λίγο αργότερα ο Σύμης άνοιξε το τεϊοποτείο Πράσινη Γραμμή με αυλή την νεκρή ζώνη. Λίγο αργότερα λειτούργησε παράνομα ένα ταβερνάκι που έφερε το όνομα Θερμοπύλες χωρίς άδειες και χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα που αντιστάθηκε για αρκετό καιρό στις δημοτικές αρχές και το κράτος.

Νομίζω ότι αυτό που έβγαλε τη νεκρή ζώνη στο φώς με την έννοια ότι την έκανε να χάσει την τρομαχτικότητα της είναι επίσης οι πορείες ειρήνης των γυναικών. Η ουνφικιπ είχε την αναγκαία δύναμη να τις ανακόπτει και να παρεμβάλλεται ταυτόχρονα ανάμεσα στους διαδηλωτές και τον τουρκικό στρατό. Αυτό το παιγνίδι διαρκούσε όμως αρκετά και εν πάση περιπτώσει έσπρωξε τον κόσμο να κοιτάξει κατάματα την νεκρή ζώνη. Για ένα διάστημα οι πορείες κρατούσαν την σημαία της ειρήνης. Ακολούθησαν ύστερα οι πορείες των μοτοσικλετιστών που έκαναν ήρωες τους Ισαακ και Σολωμού και τερμάτισαν το κεφάλαιο πορείες.

Το νέο κεφάλαιο ατην επαναπροσέγγιση άνοιξαν οι Τουρκοκύπριοι με τις κινητοποιήσεις τους από το 2002.

Η νεκρή ζώνη στην περιοχή του Καϊμακλιού είναι ανοιχτή και έχει όμορφα ηλιογεννήματα και ηλιοβασιλέματα. Ορίζεται από τις αντιαρματικές τάφρους, τα πολυβολεία και τις σκοπιές. Έχει στρατιωτική όψη. Τις στιγμές της κρίσης είναι τρομαχτική ( βλέπε για παραδειγμα διαδηλώσεις Δερύνειας όπου σκοτώθηκαν οι Ισαακ και Σολωμού). Τις ώρες όμως της ηρεμίας το τοπίο χωνεύει τη στρατιωτική όψη οι στρατιώτες κοιμούνται πεσμένοι ή όρθιοι, οι μοτορούδες φέρνουν πίτσες και σουβλάκια, τις νύχτες οι σκύλοι κυνηγάνε τα περίπολα, οι σημαίες παραπέμπουν σ ένα τσίρκο των εθνών και οι τουρίστες έρχονται να βγάλουν φωτογραφίες και να τσακωθούν με τους αγωνιστές γείτονες που μάχονται ενάντια στην τουρκική κατασκοπία. Η νεκρή ζώνη είναι παράλληλα ένα ακήρυχτο εθνικό πάρκο μεγάλης αξίας και σημασίας για την πανίδα και την χλωρίδα στα μη καλλιεργημένα σημεία της αλλά, σε πιο μικρό βαθμό, και στα καλλιεργημένα. Για τα περδίκια και τους λαγούς είναι ο παράδεισος. Αυτά δεν χάνουν ποτέ το δρόμο προς τις παρακείμενες αυλές σε αντίθεση με άλλα ζώα όπως τα ελεύθερα σκυλιά, τις ανεξάρτητες γάτες, τις πονηρές αλεπούδες και τους αγαθούς σκαντζόχοιρους που πάνε παντού.

Τα παιδιά της γειτονιάς έπαιζαν (και παίζουν υποθέτω) στα πολυβολεία και τα φυλάκια αλλά δεν περνούσαν ποτέ τη νοητή γραμμή ( την κορφή του αναχώματος) που χωρίζει την ελεύθερη περιοχή από την νεκρή ζώνη. Ήταν ως και η απαγορευτική οδηγία να είχε εγγραφεί στο Ντιενεϊ των παιδιών χωρίς παρ όλα αυτά να είναι κάτι που οι γονείς επαναλάμβαναν πολλές φορές. Όταν το στριτ-παρειτ μπήκε στη νεκρή ζώνη της Λήδρας σήμαινε και την εκδίκηση αυτών των παιδιών.

Η επιδιόρθωση των σπιτιών στην νεκρή ζώνη της Λήδρας μου δημιουργεί αντιφατικά αισθήματα. Παρά το ότι θέλω να λυθεί το κυπριακό και να συνυπάρξουμε οι κοινότητες με πιο αξιοπρεπή τρόπο από πριν σκέφτομαι ότι τουλάχιστον η νεκρή ζώνη της Λευκωσίας σε περίπτωση λύσης δεν θα ήθελα να φτιαχτεί αλλά να ανοίξει και να μείνει όπως είναι ως ένα μνημείο για την ειρήνη. Επίσης η νεκρή ζώνη του Καϊμακλιού δεν θα ήθελα να γεμίσει με χτίσματα αλλά να διατηρηθεί ως ένα πάρκο ειρήνης και πνεύμονας για τη πόλη.

Κωστής Αχνιώτης