Λύτρωση από το παρελθόν για να κατασκευαστεί το μέλλον

Για να φθάσει ο κυπριακός λαός στη ρύθμιση του κυπριακού προβλήματος χρειάζεται τόλμη. «Λαοί που δεν τολμούν έλεγε ο Νεχρού, είναι καταδικασμένοι σε αποτυχία». Για να τολμήσει όμως κάποιος χρειάζεται επίγνωση του καθήκοντος, χρειάζεται γνώση, χρειάζεται απαλλαγή από το παρελθόν που τον δεσμεύει και τον καταδυναστεύει. Δυστυχώς, οι πολιτικοί ηγέτες της Κύπρου και εννοώ τους πολιτικούς ηγέτες και των δυο κοινοτήτων, ήταν και είναι άτολμοι. Δεν κατόρθωσαν να ανοίξουν νέους δρόμους στην κυπριακή κοινωνία, έμειναν δέσμιοι του παρελθόντος. Η λέξη «όραμα», παρέμενε άγνωστη, όλα ξεκινούσαν από την «ένωση και τη διχοτόμηση», διέγραφαν ένα ενδοχώριο κύκλο και κατέληγαν στο ίδιο σημείο και έφεραν στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα το κυπριακό. Τα περί αγώνα και απελευθέρωσης ή αναγνώρισης του νέου κράτους δεν είναι παρά κενές λέξεις, φιγούρα του λόγου. Δεν υπάρχει κανείς στη διεθνή πολιτική σκακιέρα που θα δικαιώσει τους ελληνοκυπρίους ή θα αποδεχθεί την εγκαθίδρυση δυο κρατών στο νησί.

Ο Μακάριος και ο Ντεκτάς είναι παιδιά της πιο συντηρητικής κοινωνίας, όπως αυτή δημιουργήθηκε μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο. Αν δεν υπήρχε Μακάριος δεν θα υπήρχε Ντεκτάς και αν δεν υπήρχε Ντεκτάς δεν θα ενισχυόταν ο ετσιθελισμός του Μακαρίου. Ήταν δυο συγκοινωνούντα αγγεία, με εθνικιστικές ιδέες και τοποθετήσεις. Γύρω από αυτά τα δυο πρόσωπα αναπτύχθηκαν μια ομάδα πολιτικών που επηρέασαν βαθιά την ιστορία της Κύπρου. Δεν θα υπήρχε πρώτ’ απ’ όλα Γρίβας, δεν θα υπήρχε χώρος γι’ αυτόν στην Κύπρο, δεν θα υπήρχε Παπαϊωάννου με τις εθνικιστικές του παρεκκλίσεις, δεν θα εμφανιζόταν Κυπριανού, Γιωρκάτζης και Τ. Παπαδόπουλος και τόσοι άλλοι οσφυοκάμπτες και κλακαδόροι που θα όξυναν και θα καλλιεργούσαν ακόμη περισσότερο το μίσος και την αντιπαράθεση. Ο λόγος του Ντεκτάς θα έπεφτε σε άγονο χωράφι, δεν θα υπήρχε θέληση στον αγώνα για διχοτόμηση από τη μάζα των τουρκοκυπρίων.

Κάποιοι, -θα έλεγα αρκετοί- θα διαφωνήσουν μ’ αυτό τον προβληματισμό: δεν μπορείς να ταυτίζεις τον Μακάριο με τον Ντεκτάς. Ο Μακάριος είναι μέγας, ο Ντεκτάς ένας ακραίος εθνικιστής που ήθελε να μοιράσει τη χώρα του. Ας δούμε όμως την πραγματικότητα, έξω από χαρακτηρισμούς και μεγεθυντικούς φακούς. Τι πέτυχε ο Μακάριος με την πολιτική που ακολούθησε μετά την ανεξαρτησία; Παρέλαβε μια χώρα ενωμένη και στη φιλοδοξία του να ενώσει τη νήσο με την Ελλάδα, την οδήγησε στην καταστροφή, στη διχοτόμηση. Η διχοτόμηση δεν ήλθε με τα γεγονότα του 1974. Προϋπήρχε των τραγικών γεγονότων του 1974. Είναι αυτό το δεδομένο που διαγράφει η επίσημη ιστορία των ελληνοκυπρίων, όπως διαγράφτηκε και από τη σκέψη των πολιτικών παιδιών του Μακαρίου. Η ΕΟΚΑ Β θα πουν κάποιοι άλλοι: η ηγεσία της ΕΟΚΑ Β έπαιξε ένα ρόλο πρόστυχο, αλλά ας είμαστε ανοικτομάτηδες αμφισβητίες των καθιερωμένων μύθων. Αυτός που δημιούργησε το πρόβλημα, αυτός που ενίσχυσε τους εθνικιστές με συνθήματα, ήταν ο ίδιος ο Μακάριος. Αυτός ίδρυσε την παρακρατική οργάνωση ΑΚΡΙΤΑΣ, αυτός κρατούσε το Γρίβα τη δεκαετία του 1960 από το χέρι και του έδωσε τη διοίκηση της αποκαλούμενης «Εθνικής Φρουράς», μ’ αυτή την πολιτική τροφοδότησε με στελέχη την ΕΟΚΑ Β. «Θε μου, τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε!» έγραψε για κάποιους άλλους λόγους ο Οδυσσέας Ελύτης, αλλά που ταιριάζουν απόλυτα στη δική μας υπόθεση.

Για να προχωρήσει η κυπριακή κοινωνία μπροστά, με όραμα ενοποίησης και να ρίξει ρίζες πολιτισμικής και οικονομικής ανάπτυξης θα πρέπει να απαλλαγεί από το βάρος των «μεγάλων» του παρελθόντος. Η αποδόμηση των κατασκευασμένων ινδαλμάτων και προτύπων σκέψης και συμπεριφοράς, είναι αυτή που θα βοηθήσει στη δημιουργία μιας νέας στέρεας βάσης για το μέλλον. Αν τεθούν οι «μεγάλοι» ηγέτες στις πραγματικές τους διαστάσεις, αν διαλυθούν οι μύθοι και το φωτοστέφανο που τους τοποθετήθηκε, αν δεν «ξηλωθούν» τα αγάλματά τους στη μια και στην άλλη κοινότητα, η κυπριακή κοινωνία δεν μπορεί να πάει μπροστά, δεν μπορεί να πολεμήσει αποφασιστικά τα κατάλοιπα του εθνικισμού, που σήμερα σηκώνουν κεφάλι και απειλούν να ανατρέψουν μια νέα προσπάθεια ειρηνικής συμφιλίωσης και αποκατάστασης των σχέσεων των δυο κοινοτήτων.

Η αμφισβήτηση είναι αυτή που οδηγεί σε νέες ανακαλύψεις και προόδους. Η κυπριακή κοινωνία θα πρέπει να αμφισβητήσει την «οσιοποίηση» των μεγάλων ηγετών της, να προβληματιστεί, να αφομοιώσει τα λάθη του παρελθόντος και να πεισθεί ότι αποτέλεσαν τη μήτρα των νεώτερων προβλημάτων, επειδή μόνο έτσι είναι δυνατόν να ανοιχτούν νέοι δρόμοι και νέες προσδοκίες. Δεν είναι αρκετό να γίνεται η διαπίστωση, ότι φταίει η μια ή η άλλη πλευρά ή και οι δυο, επειδή αυτό δεν λύει το πρόβλημα. Χρειάζεται βαθύτερος προβληματισμός, χρειάζεται να εξαχθούν συμπεράσματα που θα βοηθήσουν στην αναδημιουργία και την ανακατασκευή της κοινωνίας και του κράτους. Χρειάζεται τόλμη για να ανοιχθούν νέοι δρόμοι. Όσο αντικρίζεται το παρελθόν με τους φακούς της αντιπαλότητας και του διχασμού και επαληθεύεται στην ιστορική συλλογική μνήμη, τόσο απομακρύνεται το κοινό μέλλον. Είναι καιρός η κοινωνία μας να λυτρωθεί από το παρελθόν για να κατασκευάσει ένα σίγουρο «γειωμένο» μέλλον.

Κυριάκος Τζιαμπάζης

Εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ 7/5/2011