Σκέψεις για το πουλί μας

Σκέψεις για το πουλί μας
(Επί την ευκαιρία των εορτασμών για τα 50χρονα της Κυπριακής Δημοκρατίας)


Γιάννης Παπαδάκης



«Μας φάνηκε ότι το πουλί (the bird), το οποίο και οι δυο πλευρές χρησιμοποιούσαν στο έμβλημα τους, έβλεπε προς τα κάτω και φαινόταν θλιμμένο. Χρειαζόταν κάτι πιο αισιόδοξο, ιδίως σε περίοδο συνομιλιών. Γι’ αυτό πάρθηκε η απόφαση να αλλάξει. Έτσι το πουλί μας τώρα είναι χαρούμενο και βλέπει προς τα πάνω, ενώ το δικό σας παραμένει λυπημένο και βλέπει προς τα κάτω». Έτσι μεταφράζεται η απάντηση στα αγγλικά που πήρα από τουρκοκύπριο ιθύνοντα στο ερώτημα μου για την αλλαγή επί Ταλάτ του θυρεού που χρησιμοποιεί η τουρκοκυπριακή κοινότητα. Θα μπορούσε επίσης να προστεθεί ότι τώρα το δικό τους φαίνεται μεγαλύτερο. Σε αυτά όμως κάλλιστα μπορεί κάποιος, πατριωτικά ορμώμενος ή μη, να αντιπαραβάλει ότι πρόκειται φυσικά για ψευδοπουλί που δεν τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης όπως το δικό μας.

Τα σύμβολα με τα οποία θα εορταστούν τα 50χρονα έχουν τη δική τους, και δη αποκαλυπτική, ιστορία. Μετά από προκήρυξη διαγωνισμού για το λογότυπο των 50χρονων, και αφού ολοκληρώθηκε η διαδικασία αξιολόγησης από ειδική επιτροπή, κέρδισε συγκεκριμένο λογότυπο φοιτητή ιδιωτικού πανεπιστημίου που παρουσίαζε μια γραφιστική ερμηνεία του αριθμού «50», το οποίο και κυκλοφόρησε στα ΜΜΕ. Το Υπουργικό Συμβούλιο όμως αναίρεσε την όλη διαδικασία γιατί δεν το ενέκρινε: κοινώς, «εν τους άρεσε, ρε κουμπάρε». Δεν διαθέτω νομικές γνώσεις αλλά αυτό μου φαίνεται τουλάχιστον παράτυπο, αν όχι παράνομο. Με την πράξη της αυτή η Κυπριακή Δημοκρατία μας δείχνει ότι άλλο δημοκρατία και άλλο εκδημοκρατισμός. Από το 1960 ως σήμερα η απόσταση μεταξύ των δυο φαίνεται να παραμένει μεγάλη. Τελικά υιοθετήθηκε άλλο λογότυπο, άγνωστο με ποιες διαδικασίες. Το σχεδίασε το ίδιο το Υπουργικό Συμβούλιο; Το ζήτησε επί παραγγελία ο ίδιος ο Πρόεδρος; Έτσι επιστρέψαμε πίσω στο έμβλημα με το προσφιλές μας πτηνό και τον αριθμό 50 στο φόντο. Για λόγους διαφάνειας ορθό θα ήτο να δημοσιοποιηθεί το όνομα του σχεδιαστή του νέου λογοτύπου, η διαδικασία που ακολουθήθηκε και η τυχών αμοιβή του. Είμαι βέβαιος ότι η υπόλογη κρατική υπηρεσία δεν θα προσπαθήσει να το κρατήσει μυστικό. Όσο για το απορριφθέν λογότυπο, σε συνομιλία μου με τον σχεδιαστή, μου ανάφερε ότι το ιδιωτικό πανεπιστήμιο στο οποίο φοιτά τον ενημέρωσε αρχικά ότι θα κινήσει δικαστική αγωγή εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά είναι άγνωστο αν τελικά θα το πράξει.

Αγωγή στην Κυπριακή Δημοκρατία κίνησε πριν λίγα χρόνια και ο σχεδιαστής της σημαίας της, Ismet Guney. Λίγοι θα θυμούνται ότι ήταν Τουρκοκύπριος ο σχεδιαστής της. Μια σημαία την οποία μετά το 1974 οι Ελληνοκύπριοι υπερασπίζονται με πάθος, ενώ για χρόνια την υπέθαλπαν προτιμώντας τη σημαία της Ελλάδας. Το δε μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν ότι η επέτειος της ανεξαρτησίας έπεφτε σε μια εντελώς άβολη ημερομηνία, γι’ αυτό μετατοπίστηκε από τις 16 Αυγούστου στην 1η Οκτωβρίου: «που να βουρούμεν τωρά μες το λάλλαρον τζαι τες άδειες…» Ως αποτέλεσμα, ακόμα κυριαρχεί σύγχυση στις διπλωματικές υπηρεσίες ξένων χωρών που άλλες στέλνουν τα συγχαρητήρια τους στη μια και άλλες στην άλλη ημερομηνία.

Η επιλογή του θυρεού με το περιστέρι πάνω στην ασπίδα ως το βασικό στοιχείο του λογοτύπου για τα 50χρονα από την παρούσα Αριστερή κυβέρνηση είναι ενδεικτική σύγχυσης και σε άλλα ιδεολογικά επίπεδα. Ιστορικά η χρήση της ασπίδας ανάγεται στα μεσαιωνικά εμβλήματα της αριστοκρατίας, των οικογενειών των ευγενών και των ιπποτών. Σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη, θυρεός σημαίνει «έμβλημα αριστοκρατικής οικογένειας σε σχήμα ασπίδας». Πέραν από τις σαφείς πολεμοκεντρικές και αριστοκρατικές του υποδηλώσεις, ήταν ένα σύμβολο που μόνο οι άντρες επιτρεπόταν να φέρουν. Οι γυναίκες των οικογενειών αυτών μπορούσαν να φέρουν οικόσημο με το ίδιο περιεχόμενο που να εμπερικλείεται όμως σε σχήμα ρόμβου αντί ασπίδας, εφόσον μόνο οι άνδρες είχαν το προνόμιο του πολέμου. Λόγω των αριστοκρατικών καταβολών της ασπίδας, τα πλείστα Αριστερά καθεστώτα (π.χ. πρώην Σοβιετική Ένωση, Κίνα, παλιότερα η Βουλγαρία και η Ρουμανία κ.α.) απέφυγαν συνειδητά τη χρήση της στα δικά τους κρατικά σύμβολα.

Επειδή όμως οι προγενέστερες αναφορές στο πουλί θα μπορούσαν κακόβουλα να παρερμηνευθούν ως φαλλοκρατικές, για λόγους πολιτικής ορθότητας οφείλω να υποδείξω την κυκλοφορία στην διαδικτυακή αγορά γυναικείου εσώρουχου με το έμβλημα της Κυπριακής Δημοκρατίας εντυπωμένο μπροστά (http://www.cafepress.com.au/+cyprus+womens-thongs?page=1). Πίσω ούτως ή άλλως δεν θα χωρούσε και μπορεί να μην ήταν αρμόζον. Δεν κατέστη δυνατόν να μάθω κατά πόσον αυτό κυκλοφόρησε ειδικά επί τη ευκαιρία των 50χρονων. Κυκλοφορεί επίσης και με τη σημαία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εναπόκειται φυσικά στην κρίση της κάθε ευσυνείδητης πολίτου της Δημοκρατίας κατά πόσο θα άρμοζε να φορεθεί κατά τη διάρκεια των εορτασμών, για να τονιστεί με τον τρόπο αυτό η κρατική μας οντότητα, η όποια είναι και η ασπίδα προστασίας μας.

Είναι λυπηρό ότι στην ίδια ιστοσελίδα πωλούνται και ψευδοτάνγκα με την σημαία του ψευδοκράτους δίπλα από αυτά με τη σημαία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πωλούνται μάλιστα στην ίδια ακριβώς τιμή. Πρόκειται φυσικά για πρόδηλη προσπάθεια εξίσωσης των δύο: του ψευδοκράτους και της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό αποτελεί μια ακόμα λυπηρή απόδειξη της διαχρονικής ανεπάρκειας των διπλωματικών μας υπηρεσιών που επιτρέπουν στους Τούρκους κυριολεκτικά να αλωνίζουν στα διεθνή φόρα. Η ύπαρξη του συγκεκριμένου εσώρουχου και δη ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται αποτελεί έμμεση αλλά σαφή αναγνώριση, της οποίας οι διπλωματικές μας υπηρεσίες θα πρέπει άμεσα να επιληφθούν. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το θέμα είναι ασήμαντο. Απάντηση σ’ αυτό παρέχει το αρχαΐζον ρητό «ενός κακού μύρια έπονται» και η αγγλική ρήση «the devil hides in the details», για να ενθυμούμαστε και τις παραδόσεις μας.

Για αναγνώστες που δυνατόν να ενδιαφέρονται πάντως αναφέρω ενδεικτικά ότι στην ίδια ιστοσελίδα πωλούνται εσώρουχα με τη σημαία που σχεδιάστηκε για την Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία η οποία δεν προέκυψε τελικά, άλλα με την Κύπρο να περιβάλλεται από τα αστέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μπλε ή ροζ φόντο, όπως και άλλα που αναγράφουν «Team Bagdatis». Σε αυτό το σημείο οφείλω να δηλώσω δημόσια ότι δεν έχω κανένα έννομο συμφέρον από αυτή την ιστοσελίδα. Το γεγονός όμως ότι η ιστοσελίδα είναι αυστραλιανής προέλευσης δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο, σε συνάρτηση με τους διπλωμάτες που εμπλέκονται στην παρούσα διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού. Επί τούτου, όμως, μπορούν να ενδιατρίψουν ικανοί δημοσιογράφοι πολύ πιο ειδικοί από μένα σε αυτά τα θέματα.

Επειδή οι επέτειοι είναι κατ’ εξοχήν ημέρες ιστορικής ανασκόπησης αξίζει κλείνοντας να ανατρέξουμε στην ιστορία της επετείου. Η 1η Οκτώβριου ανακηρύχτηκε ως δημόσια αργία μόλις το 1979. Η σχετική ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας αναφέρει τα εξής: «Να τονισθεί ότι με κανένα τρόπο δεν επιτρέπεται ούτε θα γίνει ανεκτή η υπονόμευση των φορέων, συμβόλων και θεσμών της κρατικής εξουσίας, όπως εγίνετο συστηματικά στο παρελθόν, που με διάφορα προσχήματα επιχειρήθηκε μια σκόπιμη σύγχυση εννοιών – όπως κράτος/έθνος – με αποτέλεσμα την τραγική εμπειρία του προδοτικού πραξικοπήματος και την εισβολή του Αττίλα.» (26-9-1979)

Μια σύγχυση, σκόπιμη ή μη, η οποία δεν φαίνεται να έχει παρέλθει. Σήμερα γιορτάζουμε (εννοώ οι Ελληνοκύπριοι) την ανεξαρτησία της Κύπρου, ενός κράτους που κανένας δεν επιθυμούσε και άντεξε μόνο τρία χρόνια πριν καταρρεύσει λόγω αιματηρών συγκρούσεων, μιας Κύπρου της οποίας μόνο ένα μέρος ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία, εκθειάζοντας μια σημαία που τότε αποκαλείτο και ως «το πατσιαούριν» ή «το περτικοπάννιν», χρησιμοποιώντας μάλιστα τον εθνικό ύμνο ενός άλλου κράτους, της Ελλάδας. Σύμφωνα με δημοσίευμα (Αλήθεια, 4-10-2008), «Ο Ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας» γράφτηκε από τον Σόλωνα Μιχαηλίδη το 1963 και εκτελέστηκε μια μόνο φορά το 2004, ενώ φυλασσόταν ως απόρρητος στο Υπουργείο Εξωτερικών. Η δε η ανεξαρτησία βιώθηκε τότε από τους Ελληνοκύπριους ως θλιβερή ήττα του αιτήματος της Ένωσης, υπέρ της οποίας ψήφισαν όλα τα ελληνοκυπριακά κόμματα στη Βουλή το 1967.

Μπορεί η άποψη ότι όλα αυτά προσφέρονται περισσότερο για προβληματισμό παρά για εορτασμούς να μην είναι και τόσο παράλογη όσο ακούγεται. Μήπως ο καλλιτέχνης του δρόμου έχει δίκιο τελικά γράφοντας ότι «το πουλλίν επέτασεν»; Ή σύμφωνα με την άλλη παραδοσιακή μας ρήση: «μπαϊραντάν σόνρα».












* Ο Γιάννης Παπαδάκης είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «Η Ηχώ της Νεκρής Ζώνης: Οδοιπορικό στη Διαιρεμένη Κύπρο»