Εμείς, οι άλλοι και οι "Νεορατσιστές"

του Νίκου Τριμικλινιώτη



Από τη δεκαετία του 1960 παρατηρείται μία διαδικασία αντικατάστασης της ρατσιστικής ιδεολογίας που συγκροτείται με βάση τη βιολογική διαφορά από εκείνη που τείνει να «θεσμοποιήσει» την πολιτισμική διαφορά ως πυρήνα του σύγχρονου ρατσισμού. […] η μετατόπιση αυτή ποικίλει ανάλογα με τα «αντικείμενα» του ρατσισμού: […] χαρακτηριστικό παράδειγμα του «ρατσισμού χωρίς ράτσα». Ο «βιολογικός» ρατσισμός είναι η έκφραση της ιδεολογίας των κληρονομικών διαφορών και του σωματικού «φαντάσματος» (εγγραφή ψυχοκοινωνιολογικών χαρακτηριστικών στο ανθρώπινο σώμα). Αντίθετα, ο «κουλτουραλισμός» (δηλ. η θεωρία των πολιτισμικών διαφορών) κατόρθωσε να συγκαλύψει επιφανειακά την ιδέα της ιεραρχίας, η οποία όμως παρουσιάζεται ως αναγκαία συνθήκη «ταξινόμησης» των διαφορετικών πολιτισμών. […] Οι νέες «φυλές», στις σύγχρονες κοινωνίες, είναι, οι μετανάστες και οι «κοινωνικά αποκλεισμένοι». Σ' αυτές τις νέες κατηγορίες εφαρμόζονται πολιτικά και ανθρωπολογικά σχήματα αποκλεισμού τα οποία θεμελιώνονται στη βάση ενός τριπλού καθορισμού (ταξική καταγωγή, εθνική προέλευση, κοινωνική παθολογία). Παράλληλα, μέσω αυτών των νέων κατηγοριών πραγματοποιείται αποτελεσματικά η καθημερινή ιδεολογική αναστροφή των πραγματικών κοινωνικών σχέσεων.
Ε.Μπαλιμπάρ «Υπάρχει νέο-ρατσισμός;»

Το 2002 στα πλαίσια έρευνας για την μετανάστευση στην Κύπρο διεξήγαγα συνεντεύξεις με λειτουργούς κυβερνητικών τμημάτων. Εντύπωση μου είχε προξενήσει λειτουργός τότε του υπουργείου εργασίας, ο οποίος ανέπτυξε τον εξής συλλογισμό: «οι μετανάστες φταίνε που υπάρχει βία και οι νέοι μας δεν σέβονται σήμερα τους μεγαλύτερους τους…» Με είδε ότι δυσκολευόμουν να τον παρακολουθήσω και μου λέει: «Άμαν έχεις τον μαύρο σπίτι σου, εν θα τον δέρνεις; Εν να τον δέρεις. Έτσι τα παιδιά μας βλέπουν να συμπεριφερόμαστε σ’ αυτούς και μαθαίνουν να τις δέρνουν και να μην σέβονται τους μεγαλύτερους τους…» Κι όταν τον υπενθύμισα ότι τον ηχογραφώ απαντά καθησυχαστικά: «Μα εν για να τα γράψεις που σου τα λέω!»

Αυτό το παράδειγμα είναι αρχέτυπο μιας προσέγγισης που χωρίς αναστολές ορίζει ως κατώτερο τον «μαύρο» δηλ. τον οποιοδήποτε πολίτης τρίτης χώρας από τον παγκόσμιο νότο (Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική). Ωστόσο, παράλληλα με τέτοιες πρωτόγονες ψευδο-θεωρίες περί «βιολογικού ρατσισμού» που υπάρχουν, έχουμε και τον νέο ρατσισμό, όπως τον απεικονίζει ο Γάλλος φιλόσοφος: Έχει εκλεπτυνθεί ή «εκσυγχρονιστεί» εφόσον είναι πλέον κοινωνικά-πολιτικά απαράδεκτο να μιλούμε με όρους «ανώτερης-κατώτερης φυλής». Ιδίως μετά την ένταξη στην ΕΕ, υπάρχουν θεσμοί, εργαλεία και νομοθεσίες που τα απαγορεύουν αυτά• υπάρχουν οργανώσεις και ακτιβιστές που αντιστέκονται.

1. Νέο-ρατσισμός = Κλοπή της απόλαυσης

Ο «σοβινισμός της ευημερίας» έχει τον χαρακτήρα της «κλοπής της απόλαυσης» του έθνους, όπως τόσο εύστοχα αναλύει ο Σλάβοϊ Ζίζεκ. Τι άλλο είναι παρά τέτοιο είναι το παράδειγμα του κ. Μορφίτης, πρώην λειτουργού υπουργείου εργασίας και νυν στέλεχος ΕΥΡΩΚΟ, όταν θεωρεί ότι οι αιτητές ασύλου και οι μετανάστες «απολαμβάνουν αγαθά από τον Κυπριακό παράδεισο» (Σημερινή 23/7/2010); Ή όταν τον σεκοντάρει ο κ. Ρότσας, πρώην βουλευτής και στέλεχος του ΔΗΣΥ, ότι παίρνουν «χρυσά επιδόματα» (Σημερινή 12.8.2010), πως αλλιώς μπορούμε να θεωρήσουμε τις απόψεις τους; Είναι τυχαίο ότι όσα λένε φιλοξενούνται διάφορες ρατσιστικές ιστοσελίδες όπως «Ελληνική Αντίσταση», «ΕΜΠΡΟΣΘΟΦΥΛΑΚΑΣ» και ΕΛΑΜ που εγκρίνουν και επαυξάνουν τον ίδιο «πολιτικό λόγο»;

2. Αυτοπαρουσιάζονται ως θύματα, υπερασπιστές της εθνικής/πολιτιστικής κληρονομιάς και σωτήρες του απειλημένου έθνους

Ακούμε συχνές αναφορές σε «αγεφύρωτες πολιτιστικές ή/και θρησκευτικές διαφορές μεταξύ εμάς των πολιτισμένων και νομοταγών πολιτών», και των «άλλων» που δεν έχουν την κουλτούρα της δημοκρατίας• δέρνουν τις γυναίκες τους• δεν σέβονται, κλέβουν• εγκληματούν (βλ. καθημερινά το πρόγραμμα του Γιώργου Γεωργίου και Μυλωνά στον «Λόγο» ή δηλώσεις της γνωστής ομάδας αισθάνεται απειλημένη). Οι «άλλοι» φορτώνονται για πάσα κακό σάμπως και δεν έχει Κύπριους που κάνουν τέτοια. Η κουλτούρα μας, η οικονομία μας, ο δημόσιος χώρος μας απειλούνται από τον «άλλο» - ιδίως όταν έχουμε και το κυπριακό που προσφέρεται ως αιτιολόγηση για μέτρα έκτακτης ανάγκης. Θα μπορούσε ωστόσο να λειτουργήσει ακριβώς αντίθετα: «Δεν θα επιτρέψουμε εμείς που έχουμε υποφέρει τέτοια».

Η χώρα απειλείται λένε και «οι ε/κ γίνονται πολίτες β’ κατηγορίας» (Μορφίτης, Σημερινή 23/7/2010), ενώ «οι λαθρομετανάστες απειλούν την κυριαρχία μας» (Ρότσας, Σημερινή 12.8.2010). Το μίσος δικαιολογείται ως αντίσταση. Οι αιτητές ασύλου περιγράφονται ως «εισβολείς» που «απειλούν τον ελληνισμό την Κύπρου», φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να αποκαλούν τον υπουργό εσωτερικών «πέμπτη φάλαγγα κατά του ελληνικού στοιχείου» (Ρότσας, Σημερινή 12.8.2010). Άλλος χαρακτηριστικός τίτλος ήταν «Ενθαρρύνοντας την πληθυσμιακή μας αλλοίωση» (Χρ. Ρότσας, «Αλήθεια» 12.11.2009), ενώ τα ίδια λέει η «Κίνηση για τη Σωτηρία της Κύπρου» στα δύο βιβλιαράκια τους. Πώς μπορεί να χαρακτηριστεί η θέση ότι οι μετανάστες «εισβάλλουν» για να εποικίσουν τη χώρα, να αλλοιώσουν το δημογραφικό μας χαρακτήρα και εν γένει θα μας εξαφανίσουν;
Οι αναφορές σε «αφροασιατικές», «Μουσουλμανοασιατικές» και «Τουρκο-ασιατικές» ορδές που εισβάλλουν και «γεννοβολούν» καλλιεργούν τον πανικό, τη ξενοφοβία και το ρατσισμό και ξεκάθαρα δημιουργούν κλίμα φυλετικού μίσους. Σ΄ αυτό το πλαίσιο έχει υιοθετηθεί από αυτούς ο λόγος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως το Βρετανικού BNP και το Λεμπενικό Front Nationale στη Γαλλία μιλούν για «δικαιώματα για λευκούς» (rights for whites).

Είχε λοιπόν άδικο ο υπουργός εσωτερικών σε πρόσφατο άρθρο του να συγκρίνει τον λόγο τους με αυτό του ΕΛΑΜ;

3 Προσφέρουν απλουστευτικό ερμηνευτικό κλειδί και η μετανάστευση λειτουργεί ως υποκατάστατο της φυλής με στρεβλή πληροφόρηση στα ΜΜΕ

Τι πετυχαίνουν με αυτά; Για τα σύγχρονα κοινωνικά αδιέξοδα προβάλλεται σοφιστική και αυταπόδεικτη ερμηνεία, αλλά και λύση: «Πριν έρθουν αυτοί, καλά ήμασταν…». Αποπροσανατολίζουν από την πραγματική λύση των προβλημάτων. Συσκοτίζουν και αποκρύπτουν. Μήπως οι σχεδόν 3 εκ. επισκέπτες στην χώρα που αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος δεν αποτελούν απειλή πολιτιστικής αλλοίωσης; Ή ότι το 55% της οικονομικής μας ανάπτυξης τα τελευταία 20 χρόνια οφείλεται στην εργασία των μεταναστών γιατί παρασιωπείται (βλ. σχετικές έρευνες 2001, 2005, 2008, Δοκίμια Οικονομικής Πολιτικής, Πανεπιστήμιο Κύπρου);
Εκμεταλλευόμενοι περιπτώσεις Κυπρίων που χρειάζονται οικονομική στήριξη από το κράτος πρόνοιας: το 2009 είχαμε 25000 λήπτες δημοσίου βοηθήματος- τώρα μας φταίνε οι 1700 μη Κύπριοι και 250 τ/κ.

Η Κύπρος την εποχή της μετανάστευσης

Η σημερινή εποχή που χαρακτηρίζεται από ραγδαίες μεταβολές κι αντιφάσεις έχει εύλογα χαρακτηριστεί ως η εποχή της μετανάστευσης. Ο αριθμός των μεταναστών ανά το παγκόσμιο υπολογίζεται γύρω στα 250 εκατομμύρια. Ένα από τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ιστορίας είναι και τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα που χρονολογούνται πριν από 6 χιλιάδες χρόνια.

Μπορούμε να οικοδομήσουμε μια Κύπρο με τους μετανάστες, χωρίς ρατσισμό και ξενοφοβία. Μπορούμε να αφήσουμε πίσω όσους θέλουν να μας πάνε σε άλλες εποχές και άλλα καθεστώτα.