Το όραμά μας για την Παιδεία μας

08/02/2009
“Σημερινή”

ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ*

To όραμα που οδηγεί την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της παιδείας μας κατευθύνεται προς τις πιο κάτω μεγάλες αξίες: Σεβασμός στην αξία του Ανθρώπου ανεξάρτητα από την καταγωγή του, το χρώμα του, τη χώρα προέλευσής του, τις πολιτικές του πεποιθήσεις, τις παραδόσεις και τις συνήθειές του, ή το είδος της εργασίας του. Διατήρηση ενός σταθερού συστήματος αναφοράς που προκύπτει από τη δική μας παράδοση, τη δική μας ιστορία και το δικό μας πολιτισμό. Η ελληνική αγάπη για την ελευθερία και η περηφάνια που προκύπτει από τους αγώνες των Ελλήνων γι’ αυτήν είναι υπέρτατα αγαθά που η παιδεία μας πρέπει να καλλιεργεί. Το «εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης» πρέπει πάντα να οδηγεί τους νέους μας. Επίσης, όμως, η αναζήτηση της χαράς της ζωής αλλά και ο έλεγχος μέσα από την Απολλώνια στάση που μας έρχονται από την Ελληνική διονυσιακή παράδοση είναι οι βασικοί άξονες αυτού του συστήματος αναφοράς. Αυτό το σύστημα καθορίζει τη δική μας ιδιοπροσωπεία και τη δική μας ιδιομορφία στον κόσμο. Αυτό το σύστημα βρίσκεται σε δημιουργικό διάλογο με όλους τους πολιτισμούς της Ευρώπης και του κόσμου. Τα παιδιά μας πρέπει να μπορούν να συνομιλούν με τον Πλάτωνα, το Σωκράτη, τον Αριστοτέλη για τα παντοτινά ερωτήματα της φύσης του κόσμου και της σχέσης του ανθρώπου με αυτόν. Με τον Ηρόδοτο και το Θουκυδίδη για την κατανόηση των δυνάμεων που ωθούν τους ανθρώπους να μεγαλουργούν αλλά και να συγκρούονται συχνά, ξεχνώντας την ανθρώπινή τους πλευρά. Πρέπει, επίσης, τα παιδιά μας να κατανοούν γιατί ο Όμηρος έβαλε στο στόμα του Έκτορα το «εις οιωνός αμύνεσθαι περί πάτρης» και όχι στο στόμα του Αχιλλέα. Γιατί δείχνει ότι ο Ελληνικός πολιτισμός από εκείνα τα χρόνια έχει συλλάβει ότι δεν υπάρχουν υποδεέστερες πατρίδες. Μόνο έτσι θα μπορούσε ο Ισοκράτης να πει πολύ αργότερα «Έλληνες οι της Ελληνικής παιδείας μετέχοντες». Πρέπει, όμως, να μπορούν να συνομιλούν με τους γίγαντες του Ευρωπαϊκού πνεύματος, όπως το Δάντη, τον Γκαίτε, τον Καντ, τον Καρτέσιο, τον Σαίξπηρ, που αναδιατυπώνουν και επεκτείνουν τους κλασικούς δείχνοντας πως δεν υπάρχει τέλος στην αναζήτηση της κατανόησης και πως η κάθε εποχή κτίζει στην προηγούμενη, μεταφέροντας μεγάλες ανθρώπινες αξίες αλλά και δίνοντας νέες απαντήσεις σε παλιά ερωτήματα. Πρέπει, επομένως, να μπορούν να νιώσουν τον Γαλιλαίο που είναι αποφασισμένος να ακολουθήσει τη λογική της ανακάλυψης ως το τέλος, ανεξάρτητα από τις συνέπειές της. Πρέπει, επίσης, να μπορούν να συνομιλήσουν με τους νεότερους γίγαντες του ανθρώπινου πνεύματος που έθεσαν τις βάσεις του πολιτισμού που ζούμε σήμερα: Τον Μαρξ, τον Κέινς και τον Βέμπερ, που μας εξηγούν γιατί οι άνθρωποι παράγουν αγαθά και χρήμα, ότι ο ανθρώπινος μόχθος μπορεί να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Τον Νεύτωνα και τον Αϊνστάιν, που μας εξηγούν τη δομή και τη λειτουργία του φυσικού κόσμου, το Δαρβίνο που μας εξηγεί τα μυστικά της ζωής, και τον Φρόιντ που μας εξηγεί τα μυστικά της ανθρώπινης ψυχής. Κατανόηση του διεθνούς περιβάλλοντος στο οποίο θα ζήσουν οι νέοι μας και κατοχή όλων των ικανοτήτων, των γνώσεων και των δεξιοτήτων που χρειάζονται για να ζήσουν σε αυτό, να δημιουργούν και να διακρίνονται. Πρέπει επομένως να γνωρίζουν την Ευρώπη τόσο ως πολιτικό πλαίσιο που παράγει πολιτική και διαμορφώνει την καθημερινότητα όσο και ως χώρο ποικιλίας μέσα στον οποίο ζούμε και κινούμαστε. Κατανόηση της κοινωνίας της γνώσης. Η εξ αποκαλύψεως αλήθεια δεν είναι πια αποδεχτή ως σύστημα ερμηνείας του κόσμου. Η επιστήμη είναι σήμερα η κύρια πηγή αλήθειας αλλά, πολύ περισσότερο, η κύρια μέθοδος ελέγχου της αλήθειας. Μαζί με την αυξανόμενη επικράτηση της επιστήμης ήρθε η αυξανόμενη χρήση περίπλοκων τεχνολογιών σε καθημερινή βάση. Επιπλέον όλα αλλάζουν γρήγορα: γνώσεις, μέθοδοι, αντικείμενα και όργανα. Γι' αυτό ο σημερινός αλφαβητισμός δεν είναι απλώς η ανάγνωση, η γραφή και η στοιχειώδης αριθμητική. Είναι η από πολύ νωρίς κατανόηση και σύνθεση εννοιών που αφορούν τη ζωή μας, η δυνατότητα να τις βρίσκεις, να τις αξιολογείς, να αποφασίζεις σε σχέση ή με αναφορά σε αυτές, και να ενεργείς. Αυτοπραγμάτωση έναντι των κοινωνικών αναγκών. Δηλαδή επίτευξη κριτικής στάσης απέναντι σε όλους και σε όλα και ικανότητες αυτοαξιολόγησης και αυτορρύθμισης, ώστε το άτομο να παίρνει την κάθε στιγμή τις σωστές αποφάσεις για τη ζωή του, με βάση τις ικανότητες και τα ταλέντα του αλλά και τις κοινωνικές συνθήκες και ανάγκες. Με άλλα λόγια πρέπει να ετοιμάζουμε πολίτες που είναι δημιουργικοί, κριτικοί, στοχαστικοί, ικανοί να σκέφτονται θεωρητικά και να μπορούν να μετατρέπουν τη θεωρία σε πράξη, να αναλύουν και να σχεδιάζουν μακροπρόθεσμα, να επινοούν έννοιες, θεωρίες και λύσεις. Να μπορούν να εργάζονται ομαδικά σαν ένας χωρίς να χάνουν την αίσθηση της ξεχωριστής παρουσίας του καθενός. Επίσης, να έχουν τη δυνατότητα να μετατρέπουν, καθώς θα περνούν τα χρόνια, τη γνώση τους σε σοφία που μπορεί να γεφυρώνει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον για το κοινό καλό και θα επιτρέπει τη λύση των διαφορών με τρόπο εποικοδομητικό για όλους. Για να πραγματωθούν αυτές οι αξίες, πρέπει να συνυπάρχουν με τις ποιότητες του πολίτη της σύγχρονης ανοιχτής δημοκρατίας. Έτσι θέλουμε πολίτες που χαρακτηρίζονται από δημοκρατικότητα, αγωνιστικότητα, παρρησία και κοινωνική υπευθυνότητα και εμφορούνται από τις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης που μας έρχονται από τη χριστιανική διδασκαλία. Θέλουμε, λοιπόν, παιδεία που θα εμπνέει τη νεολαία μας για να αποβάλει την οργή της και να διακριθεί στον κόσμο δίνοντας μέλλον στον εαυτό της και στην πατρίδα μας.

*Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού